fot. Pixabay.com

Fontanna na Placu Heweliusza, położona w sercu Starego Miasta Gdańsk, to jedna z najbardziej efektownych Gdańsk atrakcji, łącząca nowoczesną technologię z historycznym dziedzictwem. Zaprojektowana przez gdańskiego architekta Rolanda Kwaśnego, upamiętnia modernizację infrastruktury wodno-ściekowej w ramach Gdańskiego Projektu Wodno-Ściekowego (2006–2012). Jej dynamiczne pokazy wodno-świetlne, zsynchronizowane z dźwiękami carillonu Gdańsk z kościoła św. Katarzyny, przyciągają turystów i mieszkańców. W tym artykule przybliżamy historię fontanny, jej unikalną modernistyczną architekturę, powiązania z Janem Heweliuszem i rolę jako elementu dziedzictwa wodnego. Odkryj, dlaczego warto zobaczyć to miejsce!

Historia Fontanny na Placu Heweliusza – Od XIX wieku do współczesności

Fontanna na Placu Heweliusza została uruchomiona 8 sierpnia 2014 roku, ale jej historia sięga tradycji upamiętniania gdańskich inwestycji wodnych. Już w XIX wieku na Targu Maślanym stanęła neogotycka fontanna, celebrująca pierwszy nowożytny system wodociągowo-kanalizacyjny, zaprojektowany przez Eduarda Webego i Leopolda von Wintera. Zniszczona w 1945 roku, zainspirowała współczesny projekt na Skwerze Heweliusza.

Geneza i budowa

• 2011–2012: Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna (GIWK) ogłosiła konkurs na projekt fontanny upamiętniającej Gdański Projekt Wodno-Ściekowy. Zwyciężyła koncepcja Rolanda Kwaśnego, łącząca nowoczesność z historycznymi odniesieniami do Kanału Raduni.

• Kwiecień–sierpień 2014: Budowa fontanny, zakończona uroczystą inauguracją z widowiskiem „Wszystkie kolory wody” w wykonaniu Sopockiego Teatru Tańca i Kolektywu Artystycznego SIEdzieje.

• Cel: Upamiętnienie modernizacji infrastruktury wodnej, która poprawiła jakość wody i bezpieczeństwo kanalizacji w Gdańsku.

W 1966 roku na placu istniała wcześniejsza fontanna z rzeźbą „Fregata” Alfonsa Łosowskiego, zastąpiona obecną konstrukcją w ramach modernizacji Skweru Heweliusza.

Tabela: Kluczowe etapy w historii Fontanny na Placu Heweliusza

Rok	Wydarzenie	Znaczenie
XIX w.	Neogotycka fontanna na Targu Maślanym	Początek tradycji wodnych monumentów
1966	Fontanna z rzeźbą „Fregata”	Pierwsza fontanna na placu
2012	Konkurs na nowy projekt	Wybór koncepcji Rolanda Kwaśnego
2014	Otwarcie Fontanny na Placu Heweliusza	Nowa atrakcja Starego Miasta Gdańsk
2016	Pierwsze „Wodowanie Sztuk”	Połączenie z carillonem Gdańsk

Źródło: Gedanopedia, GIWK, 2025

Modernistyczna fontanna – Architektura i technologia

Fontanna na Placu Heweliusza to przykład modernistycznej fontanny, łączącej estetykę z zaawansowaną technologią. Zlokalizowana między ulicami Korzenną, Rajską i Wielkim Młynem, składa się z dwóch części, które nawiązują do historycznego Kanału Raduni i dorobku Jana Heweliusza.

Elementy konstrukcyjne

• Wodospad: Czterometrowa ściana wodna przy Wielkim Młynie, tworząca lustrzaną taflę, w której odbijają się otoczenie i niebo. W nocy podświetlana jednokolorowym światłem.

• Główna część: Trzy metalowe pierścienie (o średnicy 190 cm) z 60 dyszami spieniającymi, 8 dyszami laminarnymi i tarczami wodnymi, tworzącymi dynamiczne obrazy wodne.

• Choreografia: Godzinna sekwencja pięciu 12-minutowych programów, odzwierciedlających nastroje: samotność, niepokój, radość, spotkanie i euforia. Kwadrans przed pełną godziną uruchamiany jest program specjalny.

• Iluminacja: 60 elementów świetlnych, w tym reflektory podświetlające tarcze wodne i wodospad, oraz iluminacja pobliskich drzew i kościoła św. Katarzyny.

Nawiązania historyczne

Fontanna czerpie inspirację z dziedzictwa wodnego Gdańska, szczególnie Kanału Raduni, który od XIV wieku zasilał młyny, w tym Wielki Młyn. Cytat z „Selenografii” Jana Heweliusza („W wodzie, owej płynnej materii, nie ma nic stałego”) na tylnej ścianie wodospadu podkreśla związek z gdańskim astronomem.

Tabela: Specyfikacja Fontanny na Placu Heweliusza

Element	Opis	Funkcja
Wodospad	4-metrowa tafla wody	Lustro odbijające otoczenie
Pierścienie	3 rury, Ø 190 cm	Tarcze i strumienie wodne
Dysze	60 spieniających, 8 laminarnych	Dynamiczne obrazy wodne
Oświetlenie	60 reflektorów	Iluminacja wodna i otoczenia
Program	5 sekwencji, 12 minut każda	Choreografia wodno-świetlna

Źródło: GIWK, GAPS Gdańsk, 2025

Wodowanie Sztuk – Unikalne pokazy wodno-muzyczne

Od 2016 roku Fontanna na Placu Heweliusza jest gwiazdą wydarzenia Wodowanie Sztuk, które łączy pokazy wodne z muzyką carillonu Gdańsk z kościoła św. Katarzyny. Gdańsk jest pierwszym miastem w Europie, które wykorzystuje takie połączenie.

Szczegóły wydarzenia

• Czas: Od maja do końca września, w piątki, soboty i niedziele o 21:45.

• Carillon: 50-dzwonowy instrument, największy koncertowy carillon w Europie Środkowej, odbudowany w latach 1989–2006.

• Utwory: Kluczowym dziełem jest „Opowieści Fontanny Heweliusza” Kamila Cieślika, zwycięzca konkursu z 2016 roku. Dodano także utwory jak „Nihil constat” Katarzyny Kwiecień-Długosz czy „Echa Gdańska” Jakuba Nikiela.

• Atrakcje dodatkowe: Akrobacje (np. Teatr Ocelot), iluminacje kościoła św. Katarzyny, obrazy na dachu Wielkiego Młyna.

Wodowanie Sztuk jest częścią Gdańskiego Festiwalu Carillonowego (lipiec–sierpień), organizowanego przez Miasto Gdańsk, Muzeum Gdańska i Polskie Stowarzyszenie Carillonowe, z GIWK jako partnerem strategicznym.

Jan Heweliusz i kontekst historyczny

Fontanna na Placu Heweliusza upamiętnia nie tylko inwestycje wodne, ale także Jana Heweliusza (1611–1687), wybitnego gdańskiego astronoma. Plac, nazwany jego imieniem, znajduje się w sercu Starego Miasta Gdańsk, obok pomnika Heweliusza i zegara słonecznego. Fontanna nawiązuje do jego zainteresowań wodą jako „płynnej materii” i jest częścią Skweru Heweliusza, zmodernizowanego w 2003 roku.

Skwer Heweliusza

• Historia: Powstał po zniszczeniach wojennych w 1945 roku, gdy nie odbudowano kamienic naprzeciw Ratusza Staromiejskiego.

• Elementy: Pomnik Heweliusza (2006, autor: Jan Szczypka), zegar słoneczny, sgraffito „Mapa Nieba Północnego” (2008, Andrzej Dyakowski), fontanna.

• Układ: Kompozycyjna oś placu łączy Ratusz Staromiejski, pomnik i fontannę, tworząc harmonijną przestrzeń.

Gdańsk atrakcje – Dlaczego warto odwiedzić fontannę?

Fontanna na Placu Heweliusza to obowiązkowy punkt na mapie Gdańsk atrakcji, szczególnie dla miłośników nowoczesnej architektury, historii i widowisk artystycznych. Położona blisko Wielkiego Młyna i kościoła św. Katarzyny, jest idealnym miejscem na spacer po Starym Mieście Gdańsk.

Jak zwiedzić?

• Lokalizacja: Skwer Heweliusza, między ul. Korzenną, Rajską i Wielkie Młyny. 10 minut spacerem od Fontanny Neptuna.

• Godziny działania: Od maja do października, 8:00–24:00. Pokazy Wodowanie Sztuk w weekendy o 21:45.

• Fotografia: Najlepsze ujęcia wieczorem, gdy fontanna jest iluminowana, lub w dzień, gdy tafla wodna odbija Wielki Młyn.

• Wycieczki: Włączana do tras PTTK Gdańsk i spacerów z przewodnikiem Metropolitanka.

Pobliskie atrakcje

• Wielki Młyn: Gotycki zabytek z XIV wieku, obecnie Muzeum Bursztynu (100 m).

• Kościół św. Katarzyny: Najstarszy kościół Gdańska z carillonem (150 m).

• Ratusz Staromiejski: Renesansowy budynek z wystawami (50 m).

• Fontanna Czterech Kwartałów: Popularna wśród dzieci, przy ul. Grobla I (500 m).

Tabela: Pobliskie Gdańsk atrakcje

Atrakcja	Odległość od fontanny	Opis
Wielki Młyn	100 m	Gotycki młyn, Muzeum Bursztynu
Kościół św. Katarzyny	150 m	Świątynia z carillonem Gdańsk
Ratusz Staromiejski	50 m	Renesansowy zabytek
Fontanna Czterech Kwartałów	500 m	Interaktywna fontanna dla dzieci

Źródło: gdansk.pl, infogdansk.pl, 2025

Dziedzictwo wodne – Fontanna w kontekście historii Gdańska

Fontanna na Placu Heweliusza wpisuje się w długą tradycję dziedzictwa wodnego Gdańska, związanego z Kanałem Raduni, który od XIV wieku napędzał młyny i wspierał handel hanzeatycki. Współczesna fontanna kontynuuje tę opowieść, łącząc historyczne inspiracje z nowoczesną technologią.

Znaczenie Kanału Raduni

• XIV wiek: Wykopany przez Krzyżaków dla zasilania młynów, m.in. Wielkiego Młyna.

• Współczesność: Malownicza arteria Starego Miasta Gdańsk, dodająca uroku fontannie.

• Symbolika: Fontanna oddaje hołd wodzie jako źródłu życia i rozwoju miasta.

Częste pytania o Fontannę na Placu Heweliusza

1. Czym jest Fontanna na Placu Heweliusza? To modernistyczna fontanna upamiętniająca inwestycje wodne, z pokazami wodno-świetlnymi i carillonem Gdańsk.

2. Kiedy odbywają się pokazy Wodowanie Sztuk? Od maja do września, w piątki, soboty i niedziele o 21:45.

3. Czy fontanna jest dostępna zimą? Działa od maja do października, w godzinach 8:00–24:00.

4. Jak dojechać do fontanny? Tramwaje 2, 6, 8 (przystanek Hucisko) lub 10-minutowy spacer od Dworca Głównego.

5. Jakie są pobliskie Gdańsk atrakcje? Wielki Młyn, kościół św. Katarzyny, Ratusz Staromiejski.

Praktyczne wskazówki dla zwiedzających

• Dojazd: Z Dworca Głównego Gdańsk pieszo (10 minut) lub tramwajem (przystanek Hucisko). Parking przy ul. Rajskiej.

• Zwiedzanie: Fontanna jest ogólnodostępna. Najlepiej odwiedzić ją wieczorem podczas pokazów Wodowanie Sztuk lub w dzień dla zdjęć z lustrzaną taflą.

• Źródła wiedzy: Strony www.giwk.pl, www.gdansk.pl, www.gedanopedia.pl oraz blog blizejzrodel.pl.

• Fotografia: Statyw zalecany do zdjęć nocnych. Unikaj wchodzenia do fontanny – woda nie nadaje się do kąpieli.

• Pobliskie lokale: Kawiarnie przy ul. Rajskiej, np. Café Kamienica, lub restauracje w okolicy Długiego Targu (10 minut spacerem).

Podsumowanie

Fontanna na Placu Heweliusza to perła Starego Miasta Gdańsk, łącząca modernistyczną fontannę z bogatym dziedzictwem wodnym miasta. Zaprojektowana przez Rolanda Kwaśnego, upamiętnia inwestycje wodne i oddaje hołd Janowi Heweliuszowi, a jej pokazy Wodowanie Sztuk z carillonem Gdańsk tworzą niezapomniane widowisko. Położona obok Wielkiego Młyna, jest jedną z kluczowych Gdańsk atrakcji, którą warto odwiedzić podczas spaceru po historycznym centrum.