fot. Pixabay.com

Bunkry w Gdańsku to fascynujący element historii miasta, które od wieków było świadkiem burzliwych wydarzeń wojennych. Od pruskich fortyfikacji po schrony z czasów II wojny światowej i zimnej wojny, schrony Gdańsk kryją opowieści o strategiach obronnych, przetrwaniu i ludzkiej determinacji. W tym artykule przybliżamy fortyfikacje Gdańsk, ich znaczenie w historii Gdańska. Dowiedz się, gdzie znajdują się bunkry na Stogach, bunkry Wyspie Sobieszewskiej i inne schrony przeciwlotnicze.

Historia bunkrów w Gdańsku

Gdańsk, ze względu na swoje strategiczne położenie nad Bałtykiem, od wieków był miejscem budowy umocnień obronnych. Historia bunkrów sięga XIX wieku, gdy Prusy rozwijały system fortyfikacji wzdłuż wybrzeża. W XX wieku, szczególnie w okresie II wojny światowej i zimnej wojny, miasto stało się centrum budowy schronów przeciwlotniczych Gdańsk, które miały chronić mieszkańców i infrastrukturę przed atakami.

XIX wiek – początki fortyfikacji

Pod koniec XIX wieku, w okresie zaboru pruskiego, w Gdańsku powstały pierwsze nowoczesne fortyfikacje Gdańsk, takie jak baterie artyleryjskie w Brzeźnie i na Stogach. Były one częścią linii obrony od strony morza, chroniącej miasto przed potencjalnymi atakami morskimi. Przykładem jest Bateria Brzeźnieńska, zbudowana w 1897 roku, której pozostałości można zobaczyć do dziś.

II wojna światowa – schrony przeciwlotnicze

W czasie II wojny światowej Niemcy rozbudowali system schronów przeciwlotniczych Gdańsk, aby zabezpieczyć miasto przed alianckimi nalotami. Wiele z tych obiektów, takich jak schron przy ul. Klinicznej czy ul. Olejarnej, zostało zaprojektowanych jako masywne, kilkukondygnacyjne konstrukcje z betonu zbrojonego. Schron przy ul. Klinicznej, zbudowany w 1943 roku, służył pacjentkom i personelowi szpitala położniczego, oferując miejsce dla setek osób.

Zimna wojna – schrony przeciwatomowe

Po 1945 roku, w okresie zimnej wojny, Polska Ludowa kontynuowała rozbudowę schronów Gdańsk. Przykładem jest schron przeciwatomowy przy ul. Marynarki Polskiej 169, pod biurowcem C200, który miał chronić przed skutkami ataku nuklearnego. W latach 50. i 60. budowano także schrony w budynkach mieszkalnych i zakładach pracy, zgodnie z ówczesnymi przepisami.

Kluczowe lokalizacje bunkrów w Gdańsku

Bunkry są rozsiane po całym mieście, od centrum po peryferyjne dzielnice, takie jak Stogi czy Wyspa Sobieszewska. Oto najważniejsze miejsca, które warto odwiedzić podczas zwiedzania bunkrów.

Bunkry na Stogach

Stogi to jedne z najciekawszych fortyfikacji w Gdańsku, zlokalizowane w nadmorskim lesie w dzielnicy Stogi. Najbardziej znanym obiektem jest krąg kierunkowy Baterii Leśnej, zbudowany w 1911 roku. Ten ponad 100-letni bunkier, odkryty i odrestaurowany w 2015 roku przez miłośników historii, jest dostępny dla spacerowiczów. Obiekt ma kształt łuku, z korytarzem i oknami od strony południowej, a od strony morza jest całkowicie zasypany ziemią dla kamuflażu.

Bunkry na Wyspie Sobieszewskiej

Wyspa Sobieszewska to pozostałości Baterii Wydmowej, zlokalizowanej wzdłuż Szlaku Fortyfikacji Nadmorskich. Te schrony, zbudowane w okresie międzywojennym, miały chronić wybrzeże przed desantem morskim. Trasa szlaku, przebiegająca od Stogów do Górek Zachodnich, pozwala zwiedzić kilka bunkrów ukrytych w lesie sosnowym i na wydmie Góra Źródlana.

Schron pod dworcem Gdańsk Główny

Pod peronem trzecim stacji SKM Gdańsk Główny znajduje się poniemiecki schron z czasów II wojny światowej. Podczas modernizacji linii SKM w 2010 roku planowano jego rozbiórkę, ale ostatecznie zachowano fragment obiektu, dodając nowe wyjście ewakuacyjne. Schron nie jest dostępny dla zwiedzających, ale stanowi ciekawy przykład miejskich fortyfikacji.

Schron przy ul. Olejarnej – Klub Bunkier

Schron przy ul. Olejarnej 3, zbudowany w 1943 roku, to unikalny przykład adaptacji historycznego obiektu. Obecnie mieści się tu klubogaleria Bunkier, oferująca bary, sale koncertowe i galerie sztuki. W razie potrzeby obiekt może zostać przywrócony do funkcji schronu. To doskonałe miejsce dla osób zainteresowanych turystyką historyczną w Gdańsku, łączące historię z kulturą.

Schron w Oliwie

W Oliwie, przy ul. Opackiej, znajduje się powojenny schron przeciwlotniczy z lat 50., znany jako „szczelina żelbetowa kategorii B”. Ten 90-metrowy korytarz, wykonany z betonu zbrojonego, służył do 2001 roku jako obiekt Zarządu Kryzysowego. Obecnie jest to obszar ochrony nietoperzy, co czyni go unikalnym przykładem połączenia historii i ekologii.

Tabela: Kluczowe bunkry i schrony w Gdańsku

Lokalizacja	Rok budowy	Typ obiektu	Dostępność	Ciekawostka
Stogi – Krąg kierunkowy	1911	Bunkier nadmorski	Dostępny dla spacerowiczów	Odkopany w 2015 roku
Wyspa Sobieszewska	Lata 20.–30. XX w.	Bateria Wydmowa	Częściowo dostępny (szlak)	Część Szlaku Fortyfikacji Nadmorskich
Ul. Kliniczna	1943	Schron przeciwlotniczy	Niedostępny	Służył szpitalowi położniczemu
Ul. Olejarna 3	1943	Schron przeciwlotniczy	Dostępny (klub Bunkier)	Adaptacja na cele kulturalne
Ul. Marynarki Polskiej 169	Lata 50.–60.	Schron przeciwatomowy	Niedostępny	Pod biurowcem C200

Zwiedzanie bunkrów w Gdańsku

Zwiedzanie bunkrów Gdańsk to doskonały sposób na poznanie historii Gdańska i odkrycie mniej znanych zakątków miasta. Choć wiele schronów pozostaje niedostępnych ze względów bezpieczeństwa lub własności prywatnej, kilka miejsc jest otwartych dla turystów i eksploratorów.

Szlak Fortyfikacji Nadmorskich

Szlak Fortyfikacji Nadmorskich, przebiegający przez Stogi i Wyspę Sobieszewską, to 10–13 km trasa piesza, która prowadzi przez Stogi i Wyspę Sobieszewską. Wycieczka zajmuje 2,5–3,5 godziny i zaczyna się na pętli tramwajowej Stogi Pasanil, a kończy w Górkach Zachodnich. Szlak jest dobrze oznakowany, a tablice informacyjne opisują historię fortyfikacji.

Klub Bunkier przy ul. Olejarnej

Klub Bunkier to nie tylko miejsce imprez, ale także atrakcja dla miłośników historii. Pięciokondygnacyjny schron oferuje wyjątkowy klimat, łącząc surowość betonu z nowoczesnym wystrojem. Warto odwiedzić go podczas koncertów lub wystaw, by poczuć atmosferę dawnego schronu.

Wskazówki dla zwiedzających

• Bezpieczeństwo: Nie wchodź do nieoznakowanych bunkrów – mogą być w złym stanie technicznym.

• Wyposażenie: Zabierz latarkę, wygodne buty i mapę szlaku (np. z aplikacji Komoot).

• Sezon: Wiosna i jesień to najlepszy czas na zwiedzanie – mniej komarów i lepsza widoczność.

• Szacunek dla historii: Nie niszcz obiektów i nie zostawiaj śmieci.

Stan obecny i wyzwania

Według inwentaryzacji przeprowadzonej przez straż pożarną w 2022 roku, w Gdańsku znajduje się 303 budowle ochronne, mogące pomieścić około 34 256 osób, czyli zaledwie 7% mieszkańców miasta. Większość schronów wymaga remontów, a wiele z nich nie spełnia współczesnych standardów bezpieczeństwa, jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.

Adaptacja bunkrów

Niektóre bunkry zyskały nowe życie. Przykładem jest wspomniany Klub Bunkier czy schron w Oliwie, który stał się siedliskiem nietoperzy. Inne obiekty, jak schron pod biurowcem C200, pozostają niedostępne, co budzi dyskusje o ich przyszłości – czy powinny być modernizowane, czy przekształcone w atrakcje turystyczne?

Ochrona dziedzictwa

Zachowanie fortyfikacji Gdańsk to wyzwanie dla konserwatorów zabytków. Obiekty takie jak te na Stogach czy schron przy ul. Klinicznej są narażone na degradację, wandalizm i podpalenia. Lokalne grupy eksploracyjne, jak Gdyński Klub Eksploracji Podziemnej, podejmują działania na rzecz sprzątania i renowacji bunkrów, co zasługuje na uznanie.

Dlaczego warto odwiedzić?

• Edukacja: Bunkry w Gdańsku historia uczy o trudnych czasach wojennych i strategiach obronnych.

• Przygoda: Zwiedzanie bunkrów to sposób na aktywny wypoczynek i odkrywanie ukrytych miejsc.

• Fotografia: Surowe wnętrza bunkrów to gratka dla fotografów i miłośników industrialnych krajobrazów.

Przykłady innych fortyfikacji w Trójmieście

Oprócz schronów Gdańsk, warto odwiedzić:

• Schron przy ul. Morskiej w Gdyni, z salami wystawowymi o historii miasta.

• Bastion Wiebego w Gdańsku, odkopany podczas budowy wiaduktu, z zachowanymi kazamatami.

• Schron na Kępie Redłowskiej w Gdyni, ukryty w lasach i dostępny dla eksploratorów.

Częste pytania o bunkry w Gdańsku

1. Gdzie znajdują się bunkry Gdańsk? Najbardziej znane to bunkry Stogi, bunkry Wyspa Sobieszewska, schrony przy ul. Klinicznej, Olejarnej i Marynarki Polskiej.

2. Czy zwiedzanie bunkrów Gdańsk jest bezpieczne? Tak, jeśli korzystasz z oznakowanych szlaków i unikasz nieoznakowanych obiektów.

3. Jakie są najważniejsze fortyfikacje Gdańsk? Bateria Leśna na Stogach, Bateria Wydmowa na Wyspie Sobieszewskiej i schrony przeciwlotnicze z II wojny światowej.

4. Czy schrony przeciwlotnicze Gdańsk są dostępne dla turystów? Niektóre, jak Klub Bunkier, są otwarte, ale wiele pozostaje zamkniętych.

5. Jak włączyć bunkry Gdańsk do turystyki historycznej w Gdańsku? Wybierz Szlak Fortyfikacji Nadmorskich lub dołącz do wycieczki z przewodnikiem.

Podsumowanie

Bunkry to nie tylko betonowe konstrukcje, ale także świadectwa burzliwej historii Gdańska. Od bunkrów na Stogach przez bunkry Wyspie Sobieszewskiej, po schrony przeciwlotnicze Gdańsk, te obiekty oferują fascynującą podróż w przeszłość.